felsefe taşı

İnsan giderek kendi icat ettiği dijital dünyanın defolu malı konumuna düşüyor!
“Ver, kurtul!” anlayışı bir dönem Kıbrıs meselesinde yoğun şekilde gündeme gelmişti. Neyse ki ver-kurtulcuların isteği olmadı. Benzer bir ver-kurtul hali giderek başka bir alanda varlığını hissettirmeye başladı: Dijital teknoloji!

Japonya bu alanda bir strateji geliştirdi bile: Akıllı Toplum adını verdikleri bu modelde insanlara dijital teknolojiyle başa çıkma becerilerini öğretmenin giderek daha da zorlaşacağı tespiti var. O nedenle bireylerin gündelik hayatında kullanmak zorunda oldukları araçları akıllı hale getirme yolunu tercih ediyorlar. Japon toplumunun yaş ortalamasının giderek atması da bu stratejiyi destekleyici bir unsur!

At başı giden diğer iki dijital strateji belki de bir yerde bununla kesişecek. ABD merkezli dijital dönüşüm stratejisi de Avrupa merkezli Endüstri 4 stratejisi de zaman içinde nesneleri akıllı hale getirmenin insanın bilişsel kapasitesini artırmaktan daha ucuz ve kolay olduğunu öngörmüş durumda. O nedenle olacak insanı yetiştiren eğitim sistemine yatırım yapmak yerine daha ucuz ve akıllı yapay zeka ve/veya robot(umsu) üretme peşindeler. Keza insan beynini-bilişsel kapasitesini geliştirmek yerine tıp alanındaki iştah açıcı yatırımlar yaşlanmaya karşı icatlar yapmaya odaklı.

Bütün bunların üstüne tuz-biber olacak bir gelişme de pandemi ile gelen kemerleri sıkma, giderek zorlaşan çalışma koşulları çerçevesinde bireylerde ortaya çıkan tükenmişlik sendromu. Bu döngüye giren birey ya oyun alanını terk etmede buluyor çıkışı ya da kendine ve çevresine zarar verme potansiyeli yükseliyor. Otobüs şoförü kaza yapıyor, programcı hatalı kod yazıyor, üst düzey yönetici kurumunu-şirketini yüklü miktarda zarara uğratacak kararlar veriyor. İnsan giderek kendi icat ettiği dijital dünyanın defolu malı konumuna düşüyor!

İşin ilginci insanı defolu mal gibi gören de insan. Onun da bilişsel kapasitesi sınırlı. O da evine giderken bir kaza kurşununa kurban gidebilir. Onun da derisi pörsüyecek. Ve (ne kadar ilginçtir) o da ölecek!

Güç zehirlenmesini geniş kitleler politikacılara özgü bir özellik olarak görüyor. Politikacıların talihsizliği tanım gereği kamusal alan – özel hayat çizgisinin net olmaması. Onlar özel hayatlarında yapabilecekleri şeyi kamusal alanda (kamusal kaynaklarla) yapabilme hakkını kendilerinde buluyor. Kamu da onların özel hayatlarının her bir detayı üstünde hak sahipliği talep ediyor. Ultra zengin bireyler içinse güç zehirlenmesi bir tür doğal özellik. Dünyanın en zenginleri listesinde yer alan Bezos ya da Gates gibi kişilerin, dışarıdan bakıldığında görülen mazbut yaşamları alt üst olunca (bir başka deyişle eşleri için hayat artık dayanılmaz hale gelince) nasıl bir güç zehirlenmesi içinde yaşadıkları ortaya çıkıyor. Gates’in Microsoft’un yönetim kurulundan ayrılmasının gerisinde bile bir şirket çalışanıyla yaşadığı gönül ilişkisi olduğunu yıllar sonra öğreniyoruz.

Peki güç zehirlenmesi de bir tür defo değil mi? İşini öngörüldüğü gibi yapamayan ya da bilişsel kapasitesi yetmeyen insanı robotla, yapay zeka ile değiştirme konusunda zihni net olanlar, bu profildeki bireyler için de benzer bir talepte bulunmaya hazır mı? Robotların dünyası belki de daha ahlaklı olacak!