Ne “tip” zeka sahibisiniz?
Tam da Nobel Ödülleri konuşulurken aklıma yıllar önce Psikolog HowardGardner’ın zeka yaratıcılık ve liderlik üzerine yazdıkları onu Amerika’nın en etkili eğitimci ve düşünürü haline getirilişini anımsadım. Gardner, en az sekiz farklı zeka tipi olduğunu savunarak öğrenmeye ilişkin fikirlerde devrim yaratmıştı.
Bilginin ne olduğunu biliyoruz; ama ya zeka? Zeka tanımlanması güç bir kavram. Yıllar boyunca bilim adamları, insan zekasını ölçmek için bir tek ölçüt kullandılar. Buna karşın son dönemlerde zeka üzerine yapılan testler hakkında eleştiriler yoğunlaşırken bu konunun daha birçok yönü olduğunu savundular.
Bu konu hakkında kimse Harward Üniversitesi’nden psikolog HowardGardner kadar bu fikir üzerinde kafa yormadı. Gardner’in zeka, yaratıcılık ve liderlik üzerine yazdıkları, onu ülkesinin en etkili eğitimci ve düşünürü haline getirmişti. Gardner en azından sekiz farklı zeka tipi olduğunu savunarak devrim yaratmış ve yeni eğitim-öğretim yöntemlerine esin kaynağı olmuştu. Hatta fikirleri bir adım öteye gitmiş soft-ware tasarımcıları ve managementtraining programlarında da rağbet görmüştü. Bu konu üzerine yazdığı “Akla rehberlik; Bir liderlik anatomisi” (LeadingMinds; An anatomy of leadirship) kitabı yönetim biliminin önemli isimleri tarafından ilgiyle karşılanmıştı. Bu dâhiyane fikirleri paylaşmak tartışmak üzere dünyanın her yanından Gardner’e davetler yağıyordu. Ona göre “iyi liderler iyi hikaye anlatıcılarıdır; anlattıkları hikayeler de yaşadıklarıyla aynı doğrultuda olmalıdır” der. Zeka konusundaki fikirlerine daha önce ödüllendirilen çocuklar ve çeşitli vesilelerle beyinleri hasar gören kişiler üzerine yaptığı çalışmalar kaynaklık etti. Gardner’in bu uzun soluklu çalışmaları sonucunda sekiz farklı zihinsel yetenek (zeka tipi) olduğunu ortaya koymuştu.
1.Dilsel (linguistic) Dil aracılığı ile iletişim kurmayı sağlıyor.Thomas Stearns Eliot
2.Mantıksal(logical) Soyut ilişkileri kullanma ve değerlendirme imkanı sunuyor. Albert Einstein
3.Müzikal (musical) İnsanların seslerden oluşan anlamlar yaratmasını ve bunları anlamasını sağlıyor. İgor Stravinsky
4.Uzamsal(spatial) Farklı imajların algılanması, değiştirilmesini ve hafızada yeniden canlandırılmasını sağlıyor. Pablo Picasso
5.Bedensel(bodily) Bedenin bir kısmını ya da tamamını yüksek düzeyde bir beceriyle kullanma imkanı sağlıyor. Martha Graham
6.İçedönük(intrapersonal)İnsanlara farklı duyguları anlama ve zihinsel modeller yaratma imkanı veriyor. Sigmund Freud
7.Sosyal(interpersonal) İnsanların, diğerlerinin duygu ve niyetlerini tanımasını ve bunlar arasından ayrım yapabilmesini sağlıyor. MahatmaGandhi
8.Doğacı(natüralist) Dış dünyanın farklı özelliklerini değerlendirme, sınıflandırma ve kullanma imkanı tanıyor. Charles Darwin
Gardner’a göre insanlar farklı derecelerde olmak üzere bu zeka tiplerinin hepsine sahipler. Bu derecelerde kişilerin nasıl öğrendiğini ve iş alanlarında çalıştıklarını belirliyor. Özel bir çabayla farklı zeka kategorilerini geliştirmenin mümkün olduğunu da savunuyor. Hatta zekayı idare etmesi muhtemel bir gen bile saptanmış. Benzer genlerin bulunmasına hazır mıyız..? Bu arada ne tip zeka sahibi olduğunuzu düşündünüz mü?
