felsefe taşı

Babil yaratılış söylencesi, “gökyüzünde iken” anlamına gelen başlangıç sözcüklerinden Enuma Eliş olarak bilinen destandır. İngiliz arkeologların 1845’te, şimdiki Irak topraklarındaki Ninova’da başlattıkları kazılar sırasında buldukları yedi adet kil tablet üzerine çivi yazısıyla kaydedilmiştir. Bu tabletler, MÖ 668 ile 627 yılları arasında hüküm süren Kral Asurbanipal’in kütüphanesine aittir.

Ninova’dan pek uzak olmayan Asur’daki Alman kazıları 1902’de başlamış ve bunun sonucunda, Babillilerin ulusal tanrısı Marduk’un adının yerine Asurluların ulusal tanrısı Asur’un adının bulunması dışında tamamen aynı olan Enuma Eliş’in bir başka versiyonu bulunmuştur. Bu destanın böylelikle Babilliler için olduğu kadar, Asurlular için de önemli olduğu anlaşılmaktadır.

Bu tabletlerin, tahminen MÖ 1000 yıllarına kadar dayanmasına rağmen, içerikleri ve biçimleri, üzerlerine kayıtlı olan hikâyenin, MÖ 1900’ler kadar eski yıllarda var olabileceğini ortaya koyar Babil’i MÖ 1728’den MÖ 1686 yılına dek yöneten Hammurabi’nin ünlü yasalar topluluğunun girişinde hem Enuma Eliş hem de Marduk’tan söz edilir.

Giriş kısmındaki ifade şöyledir: “Tanrıların kralı Enum ile göklerin ve yeryüzünün efendisi ve ülkenin kaderini belirleyen tanrı olan Enlil, Marduk’u tanrılar arasında üstün kıldıkları, daha sonra ona Enlil’in tüm insanlar üzerindeki krallık görevini verdikleri ve sonunda Babil’i dünya devletleri arasında üstün kıldıkları zaman, Enum ve Enlil beni, dindar ve tanrıdan korkan Hammurabi’yi, ülkenin üzerinde adaletin bir güneş gibi parlamasını sağlayarak ve böylece kötü olan her şeyi yok ederek insanların hayatlarını zenginleştirmek için seçtikleri zaman…”

Enuma Eliş, Babil’de her yıl sonbaharın başlangıcını simgeleyen on günlük Yeni Yıl festivalinin bir parçası olarak, huşu içinde ezbere okunmuş ve dramatize edilmiştir. Tatil, evrendeki düzenin yeniden kurulması, hayatın yenilenmesini ve gelecek yd. için tüm insanların kaderlerinin belirlenmesini vurgulayan ciddi bir olaydır.

Bilim adamları, Babillilerin, Enuma Eliş’te anlatılan kaos güçleriyle düzen güçleri arasındaki savaşı pandomimle temsil ettiklerine inanmaktadır. Marduk mahkûmiyetten kurtulana dek Babil sokaklarında düzensizlik hüküm sürecektir. Daha sonra Marduk, Tiamat ve onun şeytani güçlerine karşı tanrıların gücünü temsil eden bir tören alayına önderlik eder. Marduk’un, Tiamat’ı ve onun isyankâr güçlerini alaya bir savaştan sonra yenmesi ve evrende düzeni kurmasından sonra Babilliler onun suretini, Babil sokaklarında gösterişli bir resmî törenle taşırlar. Bu büyülü yöntemle insanlar, kaderlerini kontrol eden tanrıları etkilemeyi ve bereket, bolluk ve iyi talihle dolu bir yıl getirmeleri için ikna etmeyi ummuşlardır.

Ayrıca Babil halkı, bu söylencenin Dicle ve Fırat nehirleri üzerinde sihir gücüne sahip olduğunu da düşünmüş olabilirler. Bu nehirler her yıl kıyılarını basmış ve sık sık yaşadıkları yerleri şiddetli tufanlarla harap etmiştir. İnsanlar dramatizasyon ve büyü gücünü, bu korkunç bahar tufanlarının tahribine karşı toplumlarını koruyabilmek amacıyla kullanırlar.

Marduk söylence tarafından onurlandırıldığında, aynı zamanda evreni yaratan ve kaostan bir düzen çıkaran Babil’in koruyucu tanrısı ve tanrıların yeryüzündeki evi olarak Marduk Tapınağı’nın kurulduğu Babil kenti de onurlandırılmış olmaktadır. Böylece söylence, bir dini görüşle dünyevi ve siyasal bir görüşü birleştirmektedir. Yeni Yıl Tatili sırasında insanların kaderi kadar, Babil’in siyasal kaderi de belirlenmektedir.

Böylece Enuma Eliş, bir yaratılış söylencesinden daha fazlasını ifade eder. Babilliler Sümerlerin geleneksel yaratılış söylencesini almışlar ve onu, yeni ulusal, dinsel ve siyasal amaçlarla kullanmak üzere yeniden şekillendirmişlerdir. Evrenin yaratılışının açıklaması, yıldırımlar tanrısı Marduk’un yüce iktidara ulaşması ve onun yeryüzündeki kenti olan Babil’in methedilmesi hikâyesine dönüşmüştür.

Eski Babil Kralları
Sumuabum 1894-1881
Sumulael 1880-1845
Sabium 1844-1831
Apil-Sin 1830-1813
Sin-muballit 1812-1793
Hammurabi 1792-1750
Samsuiluna 1749-1712
Abi-eşuh 1711-1684
Ammiditana 1683-1647
Ammisaduka 1646-1626
Samsuditana 1625-1595

Yeni Babil Kralları 625-539
Nabopolassar (Nabu-apla-usur) 625-605
II. Nebukadnezzar (Nabu-kudurri-usur) 604-562
Amei-Marduk (Evii-Merodah) 561-560
Neriglissar ( Nergal-şar-usur) 559-556
Labaşi-Marduk —-556
Nabonidus (Nabu-na’id) 555-539